Teknik Tekstiller Nedir, Kullanım Alanları, Özellikleri

Teknik tekstil terimi 1980'li yıllarda görünüş ve estetik karakteristiklerinden ziyade teknik özellikleri ve performansları için geliştirilen ve çeşitliliği her geçen gün artan ürünler ve üretim tekniklerini tarif etmek üzere ortaya konmuş bir terimdir. Zira, bu hızla büyüyen sahanın zenginliğini, kompleksliğini ifade etmekte endüstriyel tekstil terimi yetersiz kalınca, onun yerine teknik tekstil terimi geçmiştir. Ancak ABD'de halen endüstriyel tekstiller terimi geniş ölçüde kullanılmaktadır. Teknik tekstil deyince estetik ve dekoratif özelliklerinden ziyade, öncelikle teknik performansları ve fonksiyonel özellikleri için üretilen tekstil malzemeleri ve ürünleri anlaşılmaktadır. Özel olarak tasarlanan, herhangi bir üründe veya proses dahilinde veya yalnız başına belirli bir özelliği yerine getirmek amacıyla kullanılan malzemelere teknik tekstil denilmektedir. Teknik tekstiller pahalı, katma değeri yüksek ürünlerdir. Kimyasallara, hava şartlarına, mikro organizmalara dayanıklı, yüksek mukavemet, yanmazlık gibi üstün performans özelliklerine sahip ürünlerdir. Bu ürünler tekstil dışındaki alanlarda da kullanılırlar; ancak alıcı bizzat teknik tekstil ürününü kullanmaz, herhangi bir başka malzemenin parçası olarak, o malzemenin üretiminde kullanılır. 

Teknik Tekstillerin Kullanım Alanları 

Teknik tekstillerin zamanımızda çok çeşitli kullanım alanları bulunmaktadır. Bunlar on iki başlık altında toplanmaktadır: 

1) Zirai tekstiller (agrotech): Tarım, bahçıvanlık, ormancılık ve su ürünlerinde kullanılan tekstiller, 

2) İnşaat tekstilleri (buildtech): Bina ve inşaatlarda kullanılan tekstiller, 

3) Teknik giysiler (clothtech): Giysi ve ayakkabıların astar ve benzeri teknik bileşenleri, 

4) Jeolojik tekstiller (geotech): Jeolojik tekstiller ile inşaat mühendisliği malzemeleri, 

5) Ev tekstilleri (hometech): Mobilya, ev tekstili ve yer kaplamalarının teknik bileşenleri, 

6) Endüstriyel tekstiller (indutech): Filtrasyon, nakil, temizleme vb. sanayi tipi uygulamalar için tekstiller, 

7) Tıbbi tekstiller (medtech): Hijyenik ve tıbbi ürünler için tekstiller, 

8) Taşıt araçları için tekstiller (mobiltech): Otomotiv, gemi, tren ve hava taşıtları için tekstiller, 

9) Ekolojik tekstiller (oekotech): Çevre koruma amaçlı tekstiller, 

10) Ambalaj tekstilleri (packtech): Ambalaj malzemeleri, 

11) Koruyucu tekstiller (protech): Kişisel ve mülki koruma için tekstiller, 

12) Sportif tekstiller (sportech): Spor ve serbest (gündelik) giysiler için tekstiller. 

Bu gruplar altında yüzlerce ürün ve uygulama yer almaktadır. Ürün ve uygulama alanlarının bazıları geleneksel, bazıları köklü malzeme ve tekniklerle yer değiştirerek, bazıları ise başlı başına özellikleri için yeniden üretilen malzemelerdir. Konveyör (taşıyıcı) bantlar, tıbbi eldivenler, balistik (kurşun geçirmez) kumaşlar, akustik izolasyon malzemeleri, roketler, otomobillerdeki hava yastıkları, antistatik tekstiller, suni çimen, tentelik kumaşlar, bandaj malzemeleri, aleve dayanıklı battaniye ve yastıklar, filtreler, yanmaz yapı malzemeleri, kimyasal koruyucu giysiler, tek kullanımlık koruyucu giysiler, kanalizasyon ve sulama sistemleri, güç tutuşur dekorasyon materyalleri ve perdeler teknik tekstillerin kullanıldığı 150 kadar nihai ürünün arasında yer almaktadır. Otomotiv sanayi teknik tekstiller için sadece en geniş değil, aynı zamanda en fazla ürün çeşitliliği olan pazar durumundadır. Otomotiv sanayindeki teknik tekstil uygulamaları otomobil lastiklerinin içerisindeki kord bezinden, emniyet kemerlerine; ısı ve ses yalıtımından, hava yastıklarına kadar değişen bir çeşitlilik göstermektedir. Teknik tekstiller yüksek teknoloji ürünü oldukları için yüksek mukavemetleri, özel elastiklikleri veya kaplamaları ile öne çıkarlar. 

Teknik Tekstil Ürünlerinden Örnekler 

Teknik tekstil ürünlerinden bazı örnekler aşağıda verilmektedir: 

- Akustik izolasyon malzemeleri (otomobil kontrüksiyonu, gemi inşa ve roket üretiminde kullanılan), 

- Aktif spor giysileri, 

- Yapışkan bantlar (dar dokuma kumaşlardan mamül endüstriyel tekstiller), 

- Reklam amaçlı flamalar, pankartlar, 

- Roketler, 

- Hava yastıkları (otomobiller, roketler vb.), 

- Antistatik tekstiller, 

- Suni çimen, 

- Tentelik kumaşlar (ev ve bahçe için tekstil materyalleri), 

- Kaplama, laminasyon veya yapıştırma için zemin materyali, 

- Ambalajlar, 

- Balistik (kurşun geçirmez) giysiler, koruyucu giysiler ve iş giysileri, 

- Bandaj malzemeleri, 

- Biyolojik olarak çözünebilir malzemeler, 

- Aleve dayanıklı battaniye ve yastıklar, 

- Astarlı ve astarsız filtreler, 

- Yanmaz yapı malzemeleri, 

- Aleve dayanıklı halılar, 

- Güç tutuşur dekorasyon malzemeleri ve perdelik kumaşlar, 

- Tek kullanımlık koruyucu giysiler, 

- Doktor ve hemşire kıyafetleri, 

- Kanalizasyon ve sulama sistemleri, 

- Elektrik izolasyon. 

Teknik Tekstiller Hangi Malzemelerden Üretilir 

Teknik tekstiller esas itibariyle polyester, polipropilen, naylon, viskoz, pamuk, cam ve aramidden üretilirler. Teknik tekstillerin üretim alanları içerisinde en hızlı gelişen alan dokusuz (nonwoven) yüzeylerdir. 

Teknik Tekstiller Hangi Formlarda Bulunurlar 

Teknik tekstiller şu formlarda bulunabilirler: eğrilmemiş elyaf, geniş ve dar dokumalar, dokusuz yüzeyler (nonwoven), çözgülü örme, atkılı örme, halat. 

Teknik Tekstillerden Beklenen Özellikler 

Teknik tekstillerin çok çeşitli özellikleri bulunmaktadır. Bunlar dört ana grup altında toplanabilir: 

1) Mekaniksel özellikler, 

2) Değiştirme özellikleri, 

3) İnsan sağlığı ile ilgili özellikler, 

4) Koruma özelliği. 

1) Mekaniksel özellikler 

Mekaniksel özellikler üç başlık altında toplanır: 

a) Mukavemet: Emniyet kemeri, hava yastığı, balistik yelek gibi ürünlerde kullanılan teknik tekstillerin yüksek mukavemetli olması gerekmektedir. 

b) Takviyelendirme: Helikopter pervaneleri, kayak, uçak kanadı gibi malzemelerde teknik tekstillerin kuvvetlendirme işlevi görmesi beklenir. 

c) Elastikiyet: Otomotiv sanayinden paketleme sanayine kadar geniş bir yelpazede kullanım alanı bulunmasını elastikiyeti ile sağlanır. 

2) Değiştirme özellikleri 

Teknik tekstiller gözenekli malzemeler olmaları, ısı ve elektrik iletim ve yalıtımı gibi özellikleri sayesinde bir malzemenin durumunda değişiklik yapabilme özelliğine sahiptirler. Değiştirme özellikleri şu başlıklar altında toplanabilir: 

a) Filtrasyon: Katı-gaz, sıvı-sıvı ve katı-sıvı ayrımında kullanılan filtrelerde teknik tekstil kullanımı yaygındır. 

b) İzolasyon ve iletkenlik: Uygun lif ve doku yapısı ile elektrik iletimi ve yalıtımı, ısı ve ses yalıtımı teknik tekstiller ile sağlanabilir. 

c) Drenaj: Yoğun ve yüksek gözenekli tekstil yüzeyleri ile filtrasyon ve erozyon kontrolü yapılabilir. 

d) Su geçirmezlik: Spor malzemeler, ayakkabılar için gerekli su geçirmezlik özelliği teknik tekstiller ile sağlanabilir. 

e) Emicilik: Hijyen, tıp ve ambalaj sektörlerinde gereken bir özelliktir. 

3) İnsan sağlığı ile ilgili özellikler 

Mikro organizmalara karşı koruma, anti-bakteriyel özellik, vücuda uyumlu ve biyolojik olarak bozunabilme, ateşe karşı koruma. 

4) Koruma özelliği 

Teknik tekstiller sayesinde ısıl, mekaniksel, kimyasal, elektriksel ve radyasyon gibi etkilerden korunmak mümkün olabiliyor, mekanik koruma (bıçak kesmesi, metal eriyik sıçramaları gibi tehlikelere karşı vücudun korunması), kimyasallara karşı koruma (mikro gözenekli kaplamalar ile koruma), kirlenmeme (partikül tutmama özelliği), elektrik yalıtımı, UV koruması, nükleer, biyolojik, kimyasal koruma, elektromanyetik alanlardan koruma. 

Teknik Tekstil Üretiminde Başlıca Ülkeler ve Bölgeler 

Teknik tekstil üretiminde dünyada önde gelen bölgeler sırasıyla; Kuzey Amerika, Batı Avrupa, Doğu Avrupa, Güney Amerika, Güney Asya ve Güneydoğu Asya Ülkeleri olarak sayılmaktadır. Ülke olarak bakıldığında ABD, Hindistan, Çin, Japonya, İngiltere, Almanya, Fransa ve İtalya teknik tekstil üretiminde dünyada önde gelen ülkelerdir. Halen teknik tekstil prosesleri, nispeten pahalı cihazlar ve tecrübeli işçiler gerektirdiği için gelişmiş ülkelerde yoğunlaşmış durumdadır. ABD'li teknik tekstil üreticilerinin teknolojik bilgi birikimleri dolayısıyla haklı bir ünü bulunmaktadır. 

Dünyada Teknik Tekstiller 

Dünyada tüketilen tekstil ürünlerinin ağırlık itibariyle dörtte birinden fazlası teknik tekstil ürünleridir. Bazı gelişmiş ülkelerde elyaf olarak fabrika tüketiminin % 40'dan fazlası teknik tekstil olabilmektedir. Kuzey Amerika teknik tekstil üretiminde dünyada en önde gelen bölgedir ki; bu bölgedeki sanayi kabaca tüm teknik tekstil pazarının % 30'una sahiptir. Oransal olarak Doğu Avrupa ülkelerinde ve Asya ülkelerindeki büyüme tahminleri diğer ülke gruplarından nispeten daha yüksek görünmektedir. Tüm dünyada tekstil sanayi, teknik tekstil olarak bilinen ve bütün tekstil uygulamaları içerisinde en hızlı büyüyen segment olan tekstillere doğru esaslı bir yönelim halindedir. Teknik tekstillerin konfeksiyon için üretilen tekstillerden kabaca iki kat hızlı büyüdüğü tahmin edilmektedir.  Öte yandan, Orta ve Doğu Avrupa’daki otomotiv yatırımlarının artması, ABD'nin ve Batı Avrupa'nın teknik tekstil sanayilerinin de bu yatırımlardan yararlanmalarını sağlamıştır. 

AB'de Teknik Tekstiller 

ABD ve Japonya ile rekabette bir parça geride kalan Avrupa Birliği, dünyanın en rekabetçi bilgi temelli ekonomisi haline gelmek üzere çerçeve programlar yapmaktadır. Bu programlar arasında nanoteknoloji, çok fonksiyonlu malzemeler, yeni üretim süreçleri ve araçları gibi teknik tekstil konuları da yer almaktadır. Bu konuda yapılacak projelere milyarlarca euro tahsis edilmiştir. AB ülkelerinden İngiltere'nin teknik tekstil sanayiinin başarısı araştırma geliştirme (arge) ve ürün geliştirmeye (ürge) dayanmaktadır. İngiltere'de teknik tekstil sektöründeki teknolojik gelişmelerin desteklenmesine büyük önem verilmektedir. Teknik tekstiller, tasarım ve markalaşma, eğitim ve geliştirme, e-ticaret ve ihracat konularında hükümet kaynaklarından destekler de verilmektedir. Fransa'da ise teknik tekstiller toplam tekstil sanayiinin %17,5 gibi azımsanamayacak bir kısmını temsil etmektedir. AB Komisyonu, AB'nin nanobilim konusundaki ar-ge çalışmalarını güçlendirmek ve nanoteknolojinin ticari ürünlerle toplum yararına kullanılması konusunda kapsamlı bir yaklaşımı öngörmektedir. Gelişmekte olan bu teknoloji için, güçlü devlet-özel sektör ortaklıklarına da ihtiyaç duyulmaktadır. Nanobilim ve nanoteknoloji araştırmaları, mevcut ürünlere ve işlemlere katma değer vermek ve peformanslarını iyileştirmek, geliştirmek üzere atomlar ve moleküller bazında maddenin davranışını ve temel yapısını kontrol etmeyi amaçlamaktadır. Bugün dünya çapında bu ürünlerin ve işlemlerin tahmini değeri milyarlarca euro olmaktadır. Halen piyasadaki nanoteknoloji esaslı ürünler yeni bilgisayar gösterimleri, kremler ve kalp kapakçıkları gibi medikal ürünler olarak verilebilir. Bu ürünler sadece buzdağının görünen kısmını temsil etmektedirler ve nanoteknolojik araştırmaların gelecekte tüm teknolojik sektörlere ve özellikle de sağlık, enformasyon teknolojileri, enerji üretimi ve depolanması, yeni materyaller, imalat ve çevresel konularda yeni gelişmelere önderlik etmesi beklenmektedir. Avrupa ülkeleri son yıllarda nanobilim ve nanoteknolojiye yönelik ar-ge çalışmalarına yatırım yapmış ve önemli gelişmeler kaydetmişlerdir. Ancak Avrupa düzeyinde koordinasyon ve devamlı artan şekilde ar-ge olmadan, AB’nin bu konuda uluslararası rekabet edebilir kalması mümkün görünmemektedir. AB ülkelerinde; ABD ve Japonya gibi başlıca rekabetçi ülkelere nazaran daha az yatırım yapılmaktadır. Eğer AB gerekli önlemleri almaz ise, ABD ve Japonya ile arasındaki uçurum daha da büyüyecektir. AB tarafından duyurulan nanoteknoloji konusundaki strateji, bu uçurumu kapatmaya ve AB’yi en dinamik bilgiye dayalı bölge yapmayı amaçlamaktadır. Bu amaç doğrultusunda Avrupa’nın nanoteknoloji alanında mükemmeliyetini tesis etmek üzere ulusal araştırma programlarının koordinasyonu önem kazanmaktadır. Devlet ve özel sektör arasında ar-ge organizasyonlarının işbirliği de nanoteknoloji açısından birikimleri arttıracaktır ki; bu sektör henüz yeni bir sektördür ve araştırmalar çok pahalıya mal-olmaktadır. Hala bir çok uygulamanın piyasaya çıkmadan önce iyice test edilmesi gerekmektedir. Komisyon, üye ülkeleri nanoteknoloji konusunda dünya çapında rekabetçi bir altyapı oluşturmaya çağırmaktadır. Ancak nanoteknoloji ile ilgili uygulamaların güvenlik, sağlık ve çevre ile ilgili gerekleri yerine getirmesi ve dünyaya güvenli bir şekilde sunulması gerekmektedir. 

Türkiye’de Teknik Tekstiller 

Türkiye’de teknik tekstil yatırımları son yıllarda katlanarak artmaktadır. Teknik tekstil alanında faaliyet gösteren birçok firma bu alanda üretim yapmaktadır. Bunların arasında Kordsa, Vateks, Flokser gibi uluslararası üreticiler de yer almaktadır. 1 Ocak 2005’te tüm dünyada kotaların kaldırılması ile tekstil ve konfeksiyon ticareti dünya çapında dalgalanmalar yaşamış, ucuz ve daha az maliyetli ürün üreten ülke malları pazarları doldurmuştur. Türkiye gibi ülkeler tekstil ürünleri ihraç etmede zorluklarla karşılaşmıştır. Dünya ölçeğinde Çin ve diğer ucuz maliyetle üretim yapan ülkelerle rekabet etmek gerekecektir. Bu çerçevede hazırlanan OECD, WTO gibi kuruluşların raporlarında teknik tekstil üretiminin artacağına işaret edilmektedir. Bilindiği gibi teknik tekstiller halen gelişmiş ülkelerde üretilmekte olup; yüksek teknoloji ve vasıflı işgücü gerektirmektedir. Teknik tekstiller aynı zamanda geleneksel tekstillerin yıkıcı fiyat rekabetinden kaçabilmek için de avantajlar sunmaktadır. Bu itibarla, Türkiye’nin teknik tekstil konusunda güncel durumunun tesbiti, ihtiyaçlarının, hedeflerinin belirlenmesi ve bir program dahilinde hızla hedeflere yönelmesi son derece önemlidir.